Κάτω τα χέρια από τους μετανάστες μικροπωλητές
Reply
Author Archives: fygades
Κάτι συμβαίνει εδώ και (πολύ) καιρό
Το ελληνικό κράτος θεωρώντας ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση του κοστίζει πολύ σε σχέση με αυτά που του προσφέρει, απ’ τη μια καταργεί και συγχωνεύει σχολές και τμήματα και απ’ την άλλη εγκαταλείπει το παλιό παράδειγμα οργάνωσής της. Το μαζικό μεταπολιτευτικό πανεπιστήμιο δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες του καπιταλισμού. Έτσι προχωράει σε μια διαδικασία εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης, η οποία αποτελεί κομμάτι της ευρύτερης καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης.
Πριν λίγο καιρό βρήκαμε στο διαδίκτυο ένα αρχείο με τίτλο «σχέδιο οργανισμού αει» που εκπονήθηκε από την επιτροπή[1] συνόδου των πρυτάνεων, τον Δεκέμβρη του 2013. Σύμφωνα με το νόμο διαμαντοπούλου[2], ο οργανισμός αποτελεί τον καταστατικό χάρτη λειτουργίας κάθε ιδρύματος. Το σχέδιο αυτό οργανισμού συμπυκνώνει την μέχρι τώρα εκπαιδευτική αναδιάρθρωση, η οποία γίνεται και θα συνεχιστεί τόσο σε επίπεδο (εθνικών και ευρωπαϊκών) νομοθετημάτων, κανονισμών κλπ όσο και σε επίπεδο αλλαγής των σχέσεων εντός και εκτός του πανεπιστημίου. Οπότε θα θίξουμε ορισμένα βασικά σημεία του, χωρίς να κάνουμε μια εξαντλητική αναφορά.
Η κύρια πλευρά αυτής της «ιστορίας»
Ευθυγράμμιση του πανεπιστημίου με τις καπιταλιστικές προσταγές: Το πανεπιστήμιο πλέον θα γίνει καπιταλιστικά ορθολογικό, δηλαδή θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της περιβόητης, «μυστικοποιημένης» και «θρυλικής» αγοράς. Έτσι τα προγράμματα σπουδών γίνονται ευέλικτα (σπουδές σύντομου κύκλου, δια βίου μάθησης κλπ), ώστε να ευθυγραμμιστούν στις ευέλικτες εργασιακές σχέσεις. Μια διαδικασία διαρκούς ειδίκευσης, απο-ειδίκευσης και επαν-εξειδίκευσης. Αλλά καλύτερα από εμάς, το λέει το ίδιο το σχέδιο οργανισμού. Το Συμβούλιο ιδρύματος έχει την αρμοδιότητα για την «ανάληψη πρωτοβουλιών για τη σύνδεση του ιδρύματος με την κοινωνία και την οικονομία, στο πλαίσιο της υλοποίησης του προγραμματικού σχεδιασμού του ιδρύματος, καθώς τη συμβολή του στην ανάπτυξη της χώρας» (σ. 29), «Τα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών αποσκοπούν στην προαγωγή της γνώσης, την ανάπτυξη της έρευνας και την ικανοποίηση των εκπαιδευτικών, ερευνητικών και αναπτυξιακών αναγκών της χώρας» (σ. 75), ενώ μεταξύ των αρμοδιοτήτων του οικονομικού συμβουλίου[3] «είναι η υποβολή προτάσεων του ιδρύματος στο πλαίσιο των γενικών κατευθύνσεων της κυβερνητικής πολιτικής και του κρατικού προϋπολογισμού.» (σ. 120).
Επιχειρηματικοποίηση: Κάθε αει συντάσσει τετραετές ακαδημαϊκό – αναπτυξιακό πρόγραμμα. Για να μπορέσει να υλοποιηθεί αυτό το πρόγραμμα απαιτούνται οικονομικοί πόροι. Οι πόροι αυτοί πλέον δεν προέρχονται μόνο από το κράτος, αλλά και: από ευρωπαϊκά κονδύλια, από την αξιοποίηση της περιουσίας του πανεπιστημίου (πχ κυλικεία), την προσέλκυση δωρητών-ιδιωτών για παροχή υποτροφιών, ενώ το πανεπιστήμιο μπορεί να παρέχει υπηρεσίες «προς τρίτους από θεσμοθετημένα εργαστήρια παροχής υπηρεσιών που πληρούν προς τούτο τις διεθνείς προδιαγραφές και απαιτήσεις» (πχ ενοικίαση του εξοπλισμού εργαστηρίων) και τέλος «με τη δυνατότητα σύναψης συμβάσεων έργου μεταξύ πανεπιστημίου και τρίτων για την εκπόνηση προγραμμάτων ή έρευνας περιορισμένης χρονικής διάρκειας» (σ. 173). Βλέπουμε τη λογική της επιχείρησης, δηλαδή την ύπαρξη ως μοναδικού του κριτηρίου κέρδος – ζημία, να διαπερνά όλο και περισσότερο τις βασικές λειτουργίες του πανεπιστημίου. Γι’ αυτό και η όσον το δυνατόν μεγαλύτερη αξιοποίηση/εκμετάλλευση των εγκαταστάσεων και του ανθρώπινου δυναμικού γίνεται μια από τις βασικές στοχεύσεις[4].
Μια ακόμη ένδειξη επιχειρηματικοποίησης του πανεπιστημίου είναι ο θεσμός των επώνυμων εδρών, όπου «για την ίδρυση της έδρας απαιτείται η δωρεά στο ίδρυμα από οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ημεδαπό ή αλλοδαπό, κεφαλαίου για την κάλυψη των δαπανών της διδακτικής και γενικότερης επιστημονικής δραστηριότητας της έδρας.» (σ. 64). Είναι σαν ένας ιδιώτης να αγοράζει τη συγκεκριμένη έδρα.
Μέρος, ίσως το σημαντικότερο, της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης είναι η αλλαγή του περιεχομένου των σπουδών (γνωσιολογική αναδιάρθρωση) καθώς και η ιδιωτικοποίηση που έχει κυρίως να κάνει με τις εργολαβίες και την εμπλοκή ιδιωτών στην έρευνα.
… και η άλλη
Τι έλειπε από τη ζωή μας; Μα φυσικά, κάποιος ο οποίος θα φροντίζει για το καλό μας (sic). Έτσι προβλέπεται η ίδρυση του «συνηγόρου του φοιτητή» με σκοπό «τη διαμεσολάβηση μεταξύ φοιτητών και καθηγητών ή διοικητικών υπηρεσιών του ιδρύματος, την τήρηση της νομιμότητας … και της διαφύλαξης της εύρυθμης λειτουργίας του ιδρύματος.» (σ. 104-104). Όλοι μαζί ενωμένοι, τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, με κοινό εχθρό εκείνα τα υποκείμενα που δρουν εκτός ή και ενάντια στη νομιμότητα. Ευχαριστούμε, δε θα πάρουμε! Είμαστε με εκείνους που με την συμπεριφορά τους και τη δράση τους διαρρηγνύουν, αποδομούν δηλαδή στην πράξη, την ακαδημαϊκή ενότητα και τη γυάλα του πανεπιστημιακού ιδρύματος.
Το σχέδιο οργανισμού προβλέπει και τις υποχρεώσεις των φοιτητών. Οι φοιτητές πρέπει «να προβάλουν και να προάγουν την εικόνα του ιδρύματος με τις ακαδημαϊκές, πολιτιστικές, και κοινωνικές δραστηριότητές τους[5]» (η διάταξη αυτή είναι πέραν κάθε σχολιασμού, αν και αρκετοί συμφοιτητές μας θα χαρούν πολύ να είναι συνεπείς σ’ αυτή την υποχρέωση), «να σέβονται και να προστατεύουν τις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό του πανεπιστημίου και να μεριμνούν για τη διατήρηση της καθαριότητας των χώρων του» (αν είναι έτσι τα πράγματα, μήπως θα έπρεπε να απαιτήσουμε και να πάρουμε τον αντίστοιχο μισθό;) και «να μην χρησιμοποιούν ή να μην επιτρέπουν να χρησιμοποιείται ο χώρος ή οι εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου για παράνομες πράξεις ή την καλή φήμη του πανεπιστημίου» (σ. 99). Επισήμως το πανεπιστήμιο προτρέπει τους φοιτητές να στρέφονται έναντι εκείνων των φοιτητών που δρουν «παράνομα» ή προσβάλουν «την καλή του φήμη». Αυτό σημαίνει ότι πρώτον μεταθέτει την τήρηση και εφαρμογή της νομιμότητας από το ίδιο στους φοιτητές και δεύτερον προωθεί τον κοινωνικό κανιβαλισμό.
Εντατικοποίηση: οι ρυθμοί σπουδών αποκτούν μεγαλύτερη ένταση με μια σειρά μέτρων. Χαρακτηριστικότερα μέτρα είναι: οι διαγραφές στα ν+2 έτη, οι αλυσίδες μαθημάτων, το σύστημα του ατομικού φακέλου προσόντων και των πιστωτικών μονάδων[6]. Επίσης, για να εξεταστεί ένα μάθημα, θα πρέπει να έχει διδαχτεί τουλάχιστον 14 εβδομάδες, θεσπίζεται όριο στο πόσες φορές μπορεί κανείς να δώσει το ίδιο μάθημα, ενώ μειώνεται ο χρόνος των εξεταστικών περιόδων. Αυτό συντείνει στο να συμπεριφέρονται οι φοιτητές μεταξύ τους όλο και πιο ανταγωνιστικά.
Ας ακονίσουμε την κριτική μας, ας συλλογικοποιήσουμε τις αρνήσεις μας ενάντια στην εκπαιδευτική αναδιάρθρωση και την αλλοτρίωσή μας.
Φυγάδες
[1]Επιτροπή στο πλαίσιο της συνόδου των πρυτάνεων η οποία είναι αρμόδια για τη σύνταξη οδηγιών και κατευθύνσεων για το πλαίσιο διοίκησης των αει.
[2]Νόμος που ψηφίστηκε το 2011 και ο οποίος περιέχει ρυθμίσεις αντίστοιχες του σχεδίου οργανισμού, σε πιο αφηρημένο όμως επίπεδο.
[3]Είναι ένα καινούργιο όργανο διοίκησης, το οποίο ασχολείται αποκλειστικά με οικονομικά ζητήματα. Ένα από τα μέλη του είναι υποχρεωτικά ένας εκπρόσωπος του οικονομικού επιμελητηρίου.
[4]Μερικά παραδείγματα: «Οι προϋποθέσεις παροχής υπηρεσιών από τα πανεπιστημιακά εργαστήρια σε ιδιώτες και κάθε νομικής μορφής οργανισμούς είναι δυνατή σύμφωνα με το νόμο ύστερα από σύμφωνη γνώμη των ιδρυμάτων από τη Σύγκλητο.», το ίδιο ισχύει και για τα Μουσεία (σ. 45). Επίσης, στις βιβλιοθήκες έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται φοιτητές που αμείβονται από πόρους του ίδιου του ιδρύματος. Τέλος υπάρχει ένας καινούριος θεσμός ονόματι «ανταποδοτικές υποτροφίες» όπου οι δικαιούχοι φοιτητές έχουν την υποχρέωση να παρέχουν έργο για το πανεπιστήμιο συμμετέχοντας σε εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες.
[5]Δηλαδή σε όλες τις πτυχές της ζωής μας, πρέπει να προάγουμε την εικόνα του ιδρύματος.
[6]Ο ατομικός φάκελος προσόντων και οι πιστωτικές μονάδες συγκροτούν ένα σύστημα το οποίο αντικαθιστά τα παλιά (μεταπολιτευτικά λέμε εμείς) πτυχία που εξασφάλιζαν κοινά για όλους επαγγελματικά δικαιώματα. Σημασία για την επαγγελματική αποκατάσταση έχει, δηλαδή, το πόσο καλός είναι ατομικά ο καθένας και όχι μόνο.
Το πανεπιστήμιο άνοιξε … ε και …
Συνήθως όταν αναφέρεται κάποιος στην ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων, θίγει την προσπάθεια αναθεώρησης του άρθρου 16, το 2006, καθώς και την ψήφιση του νόμου διαμαντοπούλου, το 2011. Κατά τη γνώμη μας όμως η διαδικασία ιδιωτικοποίησης έχει αρχίσει σταδιακά από παλαιότερα με την ανάληψη των εργολαβιών από μεγάλες εταιρείες σε τομείς, όπως καθαρισμός, σίτιση, φύλαξη κ.λπ. και την εμπλοκή ιδιωτών στην έρευνα. Οι εργολαβίες δεν αποτελούν μόνο κομμάτι της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης, αλλά και καινούργια πεδία κερδοφορίας, δηλαδή άντληση υπεραξίας από ποικίλες εργατικές φιγούρες.
Και τώρα στα δικά μας: ο καθαρισμός στο ΕΚΠΑ έχει εδώ και πολλά χρόνια ανατεθεί σε διάφορους εργολάβους. Η εμπειρία έχει δείξει ότι ο θεσμός των εργολαβιών λειτουργεί εις βάρος τόσο των εργαζομένων[1] όσο και των φοιτητών. Για όσους έχουν θαμπωθεί από την λαμπερή ακαδημαϊκή-επαγγελματική καριέρα που τους περιμένει (sic), αλλά και για τους πρωτοετείς, θυμίζουμε ότι πέρυσι δεν τους είχαν καταβληθεί τα δεδουλευμένα 5 μηνών. Οι κινητοποιήσεις που έκαναν, τις δικαίωσαν τελικά, εξαναγκάζοντας τον Σιμωνετάτο να καταβάλει τα δεδουλευμένα. Στην τρέχουσα χρονική περίοδο, το αφεντικό αυτό δεν έχει εγκαταλείψει τις πρακτικές του, στις οποίες εντάσσονται και οι απειλές. Για μια ακόμη φορά, οι περίπου 70 εργαζόμενες έχουν μείνει απλήρωτες για τους μήνες Νοέμβρη – Δεκέμβρη. Ο Σιμωνετάτος ζητάει εκτός των άλλων να υπογράψουν την λύση των συμβάσεων εργασίας. Η μέθοδος αυτή ονομάζεται εθελούσια έξοδος και επιλέγεται γιατί η αποζημίωση της είναι μικρότερη από αυτήν της απόλυσης. Γενικά μπορεί να γίνεται αποδεκτή από τους εργαζόμενους, γιατί είναι βέβαιη η καταβολή της. Έτσι αναδεικνύονται δύο πάγιες και διαρκώς διευρυνόμενες τακτικές των αφεντικών: απ’ τη μια μεριά η μη καταβολή των δεδουλευμένων και απ’ την άλλη οι κατ’ ουσίαν[2]ή τυπικές απολύσεις. Αυτή η πραγματικότητα, έρχεται να θυμίσει ότι ο χρόνος ρέει ομαλά … Τα αφεντικά αλλά και το ελληνικό κράτος συνεχίζουν ακάθεκτα, ειδικά εν μέσω οικονομικής κρίσης και καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης. Η κατάσταση αυτή (το πανεπιστήμιο ως εργασιακός χώρος-κάτεργο) δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη, κρυπτόμενη πίσω από την ακαδημαϊκή κανονικότητα που έχει κυριεύσει τα μυαλά των φοιτητών.
Τελικά, ο Σιμωνετάτος, που έχει την εργολαβία πάνω από 3 χρόνια, τις απέλυσε με την δικαιολογία ότι κλείνει την εταιρία του. (Υπάρχει βέβαια το ενδεχόμενο να την επαναλειτουργήσει με διαφορετική επωνυμία ή με κάποια παρόμοια μέθοδο). Μια βιαστική ματιά στους χώρους της σχολής το κάνει φανερό. Αυτό αποδεικνύει ότι το πανεπιστήμιο δεν λειτουργεί από μόνο του, αλλά απαιτείται η εργασία πολλών «αφανών» ανθρώπων, με ό,τι ζόρια αυτή συνεπάγεται. Τώρα, έστω και καθυστερημένα, είναι καιρός οι φοιτητές να το συνειδητοποιήσουν αυτό.
Ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων και στην βαρβαρότητα των εργολαβιών
Φυγάδες
[1]Πέρα απ’ τα άλλα που αναφέρονται στο κείμενο, η κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι καθαρίστριες στη ΝΟΠΕ είναι χαρακτηριστική: η έλλειψη καθαριστικών ειδών είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο, με αποτέλεσμα είτε να καθαρίζουν μόνο με νερό είτε να τα αγοράζουν με δικά τους (!) χρήματα.
[2]Πχ Eurobank, Υπουργείο Παιδείας με τις απολύσεις εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το Δημόσιο εν γένει και προ ημερών η Ε.Τ.Ε με εξαναγκασμό 2500 εργαζομένων της σε εθελούσια έξοδο.
Δύο σκέψεις για την απεργία
Εδώ και χρόνια μαίνεται η καπιταλιστική κρίση. Η απάντηση από πλευράς κεφαλαίου και κράτους (: κόμμα των αφεντικών) είναι η καπιταλιστική αναδιάρθρωση που ως βασικούς στόχους έχει: πρώτον την υποτίμηση της εργατικής δύναμης και δεύτερον την καθολική υπαγωγή στο κεφάλαιο, με την έννοια ότι τίποτα (ακόμα και ο έρωτας, η φαντασία) δεν μπορεί να μην υπαχθεί σ’ αυτό . Η κρίση αυτή το μόνο πράγμα που έχει παράξει είναι καταστροφή. Σε κάθε πεδίο της ζωής μας: εργασιακές σχέσεις, βίαιη υποτίμηση της ζωής (με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την διαχείριση απ’ τα κράτη των μεταναστών-εργατών), διανοητικό επίπεδο των ανθρώπων, επιτάχυνση της διαδικασίας/εξάπλωση του ολοκληρωτισμού και άλλα.
Και τώρα στα δικά μας: Η διαθεσιμότητα αποτελεί μέρος της γενικότερης απόπειρας του κράτους για αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων/υποτίμηση της εργατικής δύναμης. Και ο απεργιακός αγώνας των διοικητικών σε ΕΚΠΑ και ΕΜΠ αυτό ακριβώς προσπαθεί να σταματήσει. Γι’ αυτό και στεκόμαστε αλληλέγγυοι. Παράλληλα, αν αυτές οι «μεταρρυθμίσεις» (ευρύτερη εκπαιδευτική αναδιάρθρωση και αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων εντός του πανεπιστημίου) υλοποιηθούν, τότε θα ενταθεί η διαδικασία ιδιωτικοποίησης του πανεπιστημίου και με τη μορφή των εργολαβιών. Συνεπαγωγικά η καθημερινότητα της πλειοψηφίας των φοιτητών (ειδικά όσων χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες σίτισης και στέγασης) θα αλλάξει προς το χειρότερο. Για τους παραπάνω δύο λόγους, ακόμα και κάποιος που σκέφτεται με βάση το ατομικό του συμφέρον, θα έπρεπε να κατανοήσει ότι απέναντι σε αυτή τη συνολική επίθεση δεν μπορούν να υπάρξουν ατομικές λύσεις.
Σημείωση: το πανεπιστήμιο, όσον και αν εθελοτυφλείτε, είναι γεμάτο από εργατικές φιγούρες. Για παράδειγμα: εργάτες και εργάτριες στο τομέα του καθαρισμού, στον επισιτισμό (κυλικεία, εστιατόρια) και άλλα.
Η στήριξή μας αυτή δεν είναι άκριτη:
1. Προσπαθώντας οι διοικητικοί να κοινωνικοποιήσουν τον αγώνα τους με πιασάρικο τρόπο, συχνά ισχυρίζονται ότι αν υλοποιηθεί το μέτρο της διαθεσιμότητας δεν θα δύναται να λειτουργήσει το πανεπιστήμιο. Αυτό είναι αναληθές, για τον απλό λόγο ότι οι εργασιακές σχέσεις θα αλλάξουν από τη μορφή δημοσίου δικαίου σε ιδιωτικού, δηλαδή οι εργολαβίες θα καλύψουν τις λειτουργικές ανάγκες του πανεπιστημίου. Η αναφορά αυτή θυμίζει το «μαύρο» της ΕΡΤ και αποπροσανατολίζει τον απεργιακό αγώνα και τη κοινωνία από την ουσία του ζητήματος: την υποτίμηση της ζωής μας.
2. Οι διοικητικοί λένε: παλεύουμε να σώσουμε το δημόσιο δωρεάν πανεπιστήμιο. Αυτό προϋποθέτει λογικά ότι το πανεπιστήμιο πράγματι είναι τέτοιο. Όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει (υπήρχαν μόνο στοιχεία δημοσίου και δωρεάν στο πανεπιστήμιο). Κατά τη γνώμη μας θα έπρεπε να μην υπερασπίζονται το υπάρχον πανεπιστήμιο αλλά να παλέψουν για κάτι άλλο. Αυτό το κάτι άλλο είναι ένα δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο στη βάση των δικών μας κοινωνικών/ταξικών αναγκών κάτι που δεν είναι άμεσα υλοποιήσιμο (προϋποθέτει κάτι που δεν έχουμε: σχέδιο και ισχυρό ανταγωνιστικό ταξικό κίνημα). Στο σχέδιο του προτάγματος αυτού δεν εξαιρείται το τι είδους γνώση πρέπει να παράγει το πανεπιστήμιο.
Φυγάδες
Who is who
Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2013 άρχισε η απεργία των διοικητικών υπαλλήλων στα περισσότερα ΑΕΙ της χώρας ενάντια στο μέτρο της διαθεσιμότητας. Στο ΕΚΠΑ και το ΕΜΠ (και) λόγω του ότι ο αριθμός των διαθεσίμων ήταν πολύ μεγάλος, η απεργία κράτησε σχεδόν μέχρι τα χριστούγεννα. Όλο αυτό το διάστημα το φοιτητικό κίνημα (ποίο;) προσπαθούσε να στηρίξει με τον τρόπο του αυτό τον εργατικό αγώνα. Μπαίνοντας στα αμφιθέατρα των συνελεύσεων των φοιτητικών συλλόγων ακούγαμε από το μεγαλύτερο κομμάτι της αριστεράς (για να μην πούμε απ’ όλη) δύο πράγματα: πρώτον ότι, αν τεθούν σε διαθεσιμότητα οι διοικητικοί υπάλληλοι, το πανεπιστήμιο δεν θα μπορεί να λειτουργήσει, και δεύτερον ότι χρέος μας είναι η διάσωση του δημοσίου πανεπιστημίου. Η επιχειρηματολογία αυτή, πέραν του ότι δεν ευσταθεί[1], κατά την γνώμη μας συσκοτίζει το όλο ζήτημα. Γι’ αυτό τον λόγο τον Δεκέμβριο γράψαμε και μοιράσαμε ένα κείμενο για την απεργία σε μια συνέλευση του Φ.Σ. νομικής. Έτσι δημιουργήθηκαν οι Φυγάδες, μια πολιτική παρέμβαση που εναντιώνεται σε κάθε είδους θεσμικές μεσολαβήσεις. Δημιουργώντας σχέσεις ενάντια στην εμπορευματοποιημένη ζωή και τον ατομικισμό. Ενάντια στην ακαδημαϊκή κανονικότητα και τις ψευδαισθήσεις που γεννά ο μικροαστισμός. Συλλογικά και αυτοοργανωμένα.
Μ’ αυτό το κείμενο θέλουμε να εκθέσουμε με συντομία το πώς αντιλαμβανόμαστε κάποια ζητήματα που σχετίζονται με τον κοινωνικό χώρο στον οποίο θέλουμε να παρεμβαίνουμε, τόσο για φοιτητικά όσο και για ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα.
Στόχος του κειμένου δεν είναι προφανώς μια συνολική τοποθέτηση, μια πλήρης ανάλυση για τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό. Αυτό που όμως πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι η χρήση για μας κάποιων βασικών αναλυτικών εργαλείων. Η ταξική ανάλυση εν γένει και πολλά στοιχεία (πχ αξία χρήσης, ανταλλακτική αξία, εμπόρευμα, χρήμα, υπεραξία, προλεταριάτο) από την μαρξική ανάλυση είναι καίριας σημασίας. Η ταξική ανάλυση όμως δεν είναι από μόνη της επαρκής. Γι’ αυτό προκειμένου να συλληφθούν όλα τα επίπεδα καταπίεσης είναι απαραίτητες και οι ακόλουθες έννοιες: έθνος, φύλο, σχέσεις εξουσίας, ενεργειακό-περιβαλλοντικό ζήτημα κλπ.
Πανεπιστήμιο: καταρχήν αποτελεί έναν ιδεολογικό μηχανισμό, δηλαδή αποσκοπεί στην διάδοση και εμπέδωση των κυρίαρχων αστικών αξιών, ώστε να συνεχίζεται ομαλά η αναπαραγωγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Όμως αυτό δεν αρκεί. Είναι ένα κατηγόρημα που χαρακτηρίζει το πανεπιστήμιο, αλλά όχι μόνο αυτό. Ιδεολογικοί μηχανισμοί είναι και το σχολείο, τα media, η οικογένεια κλπ. Ειδικότερα το πανεπιστήμιο ετοιμάζει τους φοιτητές, ώστε να πληρούν όλα εκείνα τα στοιχεία που συγκροτούν τον ιδεότυπο (για τα αφεντικά) του εργαζόμενου. Ο ιδεότυπος αυτός περιλαμβάνει κατά βάση δύο πράγματα: πρώτον τις απαραίτητες γνώσεις που να ανταποκρίνονται στην τεχνική σύνθεση του καπιταλισμού και δεύτερον τον προσήκοντα στον εργασιακό χώρο (ή ευρύτερα σε όλο το φάσμα του κοινωνικού βίου) τρόπο συμπεριφοράς. Δηλαδή, το πανεπιστήμιο μεταξύ άλλων συμβάλει στο να ανταποκρίνεται η τεχνική σύνθεση της εργασίας σε εκείνη του καπιταλισμού.
Όσον αφορά τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό είναι φανερό ότι τέτοια αντιστοιχία δεν υπάρχει. Αυτή η έλλειψη αντιστοιχίας έχει οξυνθεί σήμερα, λόγω της κρίσης. Τίθεται λοιπόν το ζήτημα για τα αφεντικά πιο επιτακτικά από ποτέ. Η ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων έχει αρχίσει εδώ και πολλά χρόνια. Σίγουρα πολύ πριν το 2006, τότε δηλαδή που έγινε η προσπάθεια συνταγματικής αναθεώρησης του άρθρου 16. Oρίζοντας αυστηρά την έννοια της ιδιωτικοποίησης, αυτή ταυτίζεται με τη μετατροπή κρατικής ιδιοκτησίας σε ιδιωτική. Άρα, με τον όρο ιδιωτικοποίηση δεν κυριολεκτούμε Η διαδικασία αυτή για μας περιλαμβάνει κυρίως την ανάληψη διαφόρων λειτουργιών του πανεπιστημίου (πχ καθαρισμός, φύλαξη, σίτιση, κυλικεία) από εργολαβικές εταιρίες και την εμπλοκή ιδιωτών στην έρευνα, ιδίως στον τομέα των μεταπτυχιακών και των διδακτορικών σπουδών. Όμως, σήμερα η αναδιάρθρωση παίρνει μια πιο ριζική κατεύθυνση προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα της αναντιστοιχίας που προαναφέραμε: πιο βαθιά ιδιωτικοποίηση, αλλαγή των γνωσιολογικών περιεχομένων του πανεπιστημίου, επιχειρηματικοποίηση (στον τρόπο διοίκησης, στην λογική των χρηματοδοτήσεων, στο πρόγραμμα – κύκλους – κατευθύνσεις σπουδών κλπ)
Φοιτητικό σώμα-φοιτητική ταυτότητα: η κοινωνία, επηρεαζόμενη από την κυρίαρχη ιδεολογία, αντιλαμβάνεται τους φοιτητές ως ενιαίο σώμα. Οι φοιτητές μπορεί να έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όμως διαπερνώνται από τις ταξικές αντιθέσεις. Αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε σε τρία επίπεδα: κοινωνική καταγωγή, ενεστώσα οικονομική κατάσταση και επαγγελματική προοπτική (π.χ. μισθωτός-εργάτης, αφεντικό). Άλλη μια απόδειξη του μη ενιαίου του φοιτητικού σώματος είναι ότι πλήττεται ανισόμετρα. Αυτό γίνεται εμφανές, ειδικά στην συγκυρία της όξυνσης της καπιταλιστικής κρίσης, στο ζήτημα των φοιτητικών παροχών (π.χ. στέγαση, σίτιση, συγγράμματα, πάσο), με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό της στέγασης.
Αναφέραμε προηγουμένως την αναντιστοιχία στην Ελλάδα ανάμεσα στη τεχνική σύνθεση της εργασίας και αυτή του καπιταλισμού. Από πρώτη άποψη αυτό φαίνεται καπιταλιστικά ανορθολογικό. Και πράγματι είναι. Όμως στη μεταπολιτευτική Ελλάδα υπήρχε ένας εντελώς ορθολογικός σκοπός για την διατήρηση του υπάρχοντος: η ταξική συμφιλίωση. Το σημαντικότερο μέσο για την επίτευξή του ήταν το πανεπιστήμιο ως μέσο ταξικής/κοινωνικής ανέλιξης και το φαντασιακό που αυτό δημιούργησε. Παράλληλα, το πανεπιστήμιο παράγει τόσο τους μελλοντικούς εργάτες όσο και τα μελλοντικά αφεντικά. Τη πραγματικότητα αυτή συσκοτίζει η υιοθέτηση μιας φοιτητικής ταυτότητας η οποία θέτει τον εαυτό της υπεράνω των ταξικών αντιθέσεων.
Και κάτι ακόμη για το πανεπιστήμιο: το «μεταπολιτευτικό» πανεπιστήμιο είχε στοιχεία δημοσίου και δωρεάν χαρακτήρα. Όμως, για τους λόγους που αναλύσαμε στο παρόν κείμενο, σε καμία περίπτωση δεν το υπερασπιζόμαστε. Παράλληλα όμως εναντιωνόμαστε και στην αναδιάρθρωση που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και καιρό. Προτάσσουμε ένα κοινωνικό και δωρεάν πανεπιστήμιο στη βάση των κοινωνικών/ταξικών μας αναγκών, στο πλαίσιο του ευρύτερου αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση και την αταξική κοινωνία.
Φυγάδες
[1]Σχετικά βλέπε το κείμενο «Δύο σκέψεις για την απεργία».